اسپرماستی یک ماده مومی است که در حفره‌های سر نهنگ عنبر و با میزان کمتر در روغن سایر نهنگ‌ها یافت می‌شود.

به آن روغن نهنگ عنبر و پی نهنگ عنبر هم گفته می‌شود.

اسپرماستی در دمای بدن به صورت مایع و در دماهای پایین‌تر به صورت کریستالی در می‌آید.

این ماده در اندام اسپرماتی که در ناحیه سر نهنگ قرار دارد تولید می‌شود. این اندام می‌تواند حاوی حدود 1900 لیتر اسپرماستی باشد.

رتباط میزان تولید اسپرماستی و سن نهنگ:

نسبت استرهای مومی در اندام اسپـرماستی با بالاتر رفتن سن نهنگ بیشتر می‌شود به گونه‌ای که درصدها به شرح زیر می‌باشد:

• در وال‌های جوان 51-38 درصد
• در وال‌های بالغ ماده 87-58 درصد
• در وال‌های بالغ نر 94-71 درصد

ویژگی‌های ظاهری و شیمیایی:

اسپرماستی یک ماده جامد کریستالی سفید درخشان است که سفت بوده اما دارای لمس روغنی است.

فاقد طعم و بو می باشد که آن را ماده‌ای مناسب و کاربردی برای صنایع آرایشی، چرم‌سازی و تولید روان‌کننده‌ها می‌نماید.

از نظر شیمیایی، اسپرماستی خالص عمدتاً از ستیل پالمیتات (استر ستیل الکل و پالمیتیک اسید) و سایر استرهای اسیدهای چرب با الکل‌های چرب و به نسبت کمتری از تری‌گلیسیریدها تشکیل شده است.

استرهای مومی بیشتر دارای زنجیره‌های کربن نسبتاً طولانی هستند (C₁₀–C₂₂).

در دمای حدود 44 درجه سانتی‌گراد (111 درجه فارنهایت) ذوب می‌شود.

در دمای کمتر از 30 درجه سانتی گراد به صورت جامد در می‌آید.

در کلروفرم، اتر، دی‌سولفید کربن، روغن‌ها و اتانول گرم محلول می‌باشد و در آب نامحلول است.

کاربردهای اسپرماستی:

اسپرماستی در گذشته به عنوان بهترین روغن چراغ مطرح بوده و امروزه به عنوان یک نرم‌کننده دارای ارزش تجاری است.

کاربرد در تولید شمع‌های با میزان فتومتریک استاندارد

کاربرد در تولید محصولات مختص پانسمان

کاربرد به عنوان ماده تحریک‌کننده دارویی به ویژه در cerateها و پمادها

اسپرماستی به طور عمده در تولید روغن‌ها، کرم‌های آرایشی، شمع‌های مومی ظریف، پمادها و منسوجات استفاده می‌شود.

اخیراً به عنوان روان‌کننده‌های صنعتی مورد استفاده قرار گرفته است.

جایگزین گیاهی:

اکثر موم‌های اسپرماستی که در حال حاضر در بازار وجود دارد به صورت مصنوعی ساخته می‌شوند.

روغن جوجوبا دارای خواص شیمیایی و فیزیکی مشابه این ماده است و می‌تواند جایگزین گیاهی این ماده باشد.